Është sezoni kur një pjesë e mirë e ullinjve janë vjelur/mbledhur dhe tashmë kanë shkuar në “destinacion”: për vaj apo për regjie. Megjithatë, ka akoma një sasi të konsiderueshme të prodhimit tëullirit, që për arsye të ndryshme nuk është vjelë akoma. Në këto kushte, është me rëndësi që të ndërhyjë specialist, me mendimet dhe udhëzimet e duhura, në mënyrë që prodhuesit të orientohen sa më drejtë, për një prodhim të rritur, por njëkohësisht, cilësor.
Duke qënë një produkt me rëndësi për vendin tonë, për ullirin dhevajin e ullirit është shkruar dhe folur gjatë. Por, asnjeherë nui është e tepert të sjellim këshilla e njohuri në këtë fushë. Shqipëria për fat është në Mesdhe dhe në brezin e ullirit, brez i cili për shkak të ndryshimit të klimës po shtyhet më thellë, drejt lindjes dhe më në Veri të vendit. Këtë vit prodhimi ka qenë i mbarë, por kjo ka sjellë edhe problematika si vështirësi në shitje dhe çmim relativisht i ulët. Vaj i ullirit në vendin tonë (ashtu si edhe Greqinë fqinje) nga fermeri grek, me shumicë nuk shitet dot më shumë se 4.5 euro litri, që përbën një çmim relativisht tëulët dhe që nuk e kënaq prodhuesin.
Në ndryshim nga praktikat e vendit tonë, tek vendet fqinje, vaji u shitet sipërmarrësve direkt në fabrikat e përpunimit të ullirit. Kjo mbetet alternativa që duhet nxitur qoftë edhe me kredi me interes zero që këta sipërmarrës të mos jenë thjesht ofrues shërbimi, përpunim ulliri (për nxjerrje vaji), por edhe grumbullues, ambalazhues dhe shitës me shumicë i vajit të ullirit. Këta sipërmarrës nga ana tjetër mund të avancojnë deri në ndarjen e vajit sipas varieteteve të ullirit dhe etiketim sipas zonave dhe moshës së ullinjëve.
Por, kjo është ana e jashtme e problemit, natyrisht shumë e lidhur me cilësinë, por që ka nevojë të elaborohet më tej. Fillimisht duhet të sqarojmë se srtandartet për ndarjen e vajit nëcilësi, edhe në vendin tonë janë përafruar me ato të BE-së dhe kemi 3 cilësi: i) “Ekstra vergine”-EV, që përkon me cilësinë e parë, atë më të lartë të vajit të ullirit; ii) “Vegine”-V, që përkon me cilësinë e dytë të vajit të ullirit dhe iii) “Normal”-N, qëpërkon me cilësinë e tretë apo vajin për sallatë, vajin e zakonshëm. Për këtë ndarje merren parasyshë një sërëtregueshit, kimikë, organo-leptikë, etj. por disa nga parametrat kryesore kanë të bëjne me: aciditetin, përmbajtjen e jodit, proteinat e tretshme, poilifenolet, por edhe shijen, ngjyrën, viskozitetin, etj. Pqë qëllime praktike, referohemi aciditetit (pjesa më e madhe e treguesve të tjerë shkojnë në raport të drejtëme këtë), dhe sipas cilësive kemi: EV – përmbajtja e aciditetit më pak se 1%, V- përmbajtja e aciditetit 1-2%, dhe N – përmbajtja e aciditetit deri në 3%. Mbi këtë normë, vaji i ullirit rekomandohet që të mos përdoret. Duhet të dimë që, ashtu si edhe vera, vaji i ullirit ekstra i virgjër mund të variojë shumë në shije dhe varet nga lloji dhe cilësia e ullirit të përpunuar, periudha e të vjelave, moti gjatë sezonit të rritjes dhe rajoni ku prodhohen.
Duke mos u ndalur në pjesën e teknologjisë së kultivimit tëullirit, e cila ka një rëndësi shumë të madhe si në sasinë e marrëashtu edhe në cilësinë e frutit dhe të vajit, këto po ndalemi nëtreguesit e tjerë që lidhen me vajin e ullirit. Për të patur një cilësi sa më të lartë të vajit të ullirit, në kushtet e vendit tonë, kërkohet që të mabehn në knsideratë disa ndërhyrje me rëndësi:
Duhet të mbajmë në konsideratë që me kalimin e kohës (viteve), vaji i ullirit nuk e rrit cilësinë e tij. E mbajtur sipas parametrave të rekomanduar, ky vaj e ruan cilësinë e tij për disa vite, por nëkushte të tjera, vaji i ullirit i humbet cilësinë dhe vlerat, e për pasojë kalon deri në fazën e të qënit i papërdorshëm për ushqim.
Kemi nevoje që prodhuesit të ndjekim me rigorozitet hapat e përmerndura më lart, në mënyrë që të garantojmë një cilësi të lartë dhe direkt të lidhur me të edhe një çmim të arsyeshëm dhe mjaftueshëm për të “kënaqur” prodhuesit.
Nga ana tjetër, mendoj se ne kemi deficite në njohjen dhe përdorimin sa duhet të vajit të ullirit. si vend, kemi akoma një sasi të konsumuar për frymë mjaft më të ulët se vendet e rajonit të Mesdheut. Kjo duhet të shërbejë si një sinjal për të shtuar punën si nga ana e specialistëve, ashtu edhe ajo e medias dhe në mënyrë të veçantë të politikë bëresve në mënyrë që sektori të jetë fitmprurës dhe njëkohësisht të ndikojë në jë ushqyerje të shëndetëshme të popullatës.
Z. Gj.
