Bujqësia e qëndrueshme shpesh përshkruhet si një grup objektivash ideale që supozohet t’i arrijë. Qëllimet kryesore janë; etika, multifunksionaliteti, siguria, stabiliteti dhe elasticiteti. Për të arritur këto qëllime, përqasje dhe parime të ndryshme mund të përdoren një shumëllojshmëri strategjish. Për të qenë në gjendje të përvetësohen këto strategji, specialistët agronomë duhet të zhvillojnë kompetenca të të nxënit gjatë gjithë jetës. Një nga kompetencat e të mësuarit gjatë gjithë jetës është ajo matematikore, shkencore dhe kompetenca teknologjike, të cilat mund të merren duke studiuar në shkolla dhe universitete. Kompetenca matematikore në përgjithësi është aftësia për të hartuar dhe zbatuar të menduarit matematikor për të zgjidhur një sërë problemesh në situata të përditshme. Edukimi matematikor ofron aftësi për të zgjidhur problemet që lidhen me përvetësimin e algoritmeve dhe formulave të nevojshme për llogaritjet.
Brenda konceptit të gjerë të bujqësisë, ekzistojnë dy elementë shumë të rëndësishëm: koha dhe paraja. Në rrënjë të të dyjave është matematika. Matematika ka mundësuar që bujqësia të jetë më efikase ekonomikisht dhe ka rritur produktivitetin. Fermerët përdorin matematikën si një sistem organizimi për të shfrytëzuar në mënyrë efektive kohën e tyre dhe për të menaxhuar paratë e tyre. Fermerët përdorin numra çdo ditë për një sërë detyrash, nga matja dhe peshimi, deri te shënimi i tokës.
Natyrisht numrat janë një pjesë integrale e bujqësisë. Vendndodhjet dhe makinat zakonisht përshkruhen ose etiketohen me numra. Megjithatë, më e rëndësishmja është se çfarë nënkuptojnë këto shifra.
Një nga konceptet matematikore më të përdorura në fermë është përdorimi i përmasave. Ne mund të përdorim përmasa për të bërë shndërrime nga e panjohura në të njohurën. Toka matet në hektarë por shpesh herë është e vështirë të kuptosh madhësinë e një hektari sepse mendjet tona janë të trajnuara për të vizualizuar milje ose kilometra. Ne mund të përdorim konvertimet për të vendosur një hektar në metër katror. Çmimet e grurit shpesh jepen për ton, por prodhuesit duan të dinë çmimin për kilogram. Duhet të dini distancat e duhura të çdo kulture për të maksimizuar lëndët ushqyese që marrin bimët. Matja e inputeve të tilla si fara, plehra dhe kimikat, dhe numërimi i mjeteve dhe bagëtive, është gjithashtu një informacion i rëndësishëm. Puna me pajisje si çanta shpine për përhapjen e plehrave dhe matjen e kimikateve dhe karburanteve, për shembull, sa vaj duhet përzier me benzinë për një motor me dy goditje.
Vlerësimi është një koncept i rëndësishëm për fermerët. Pjesa më e madhe e bujqësisë është e paparashikueshme, për shkak të varësisë nga moti dhe ndryshimit tëçmimit. Fermerët përpiqen të vlerësojnë rendimentin e një fushe të caktuar. Fermerët duhet të dinë: Sa kushton një litër ose mililitër lëng për përzierjen e kimikateve, injektimin ose ushqyerjen e inokulimeve? Sa është kostoja për paketimin e produkteve në shitje?
Fermerët do të vlerësojnë edhe elementet e kohës. Ata duhet të dinë afërsisht sa orë do t’u nevojiten për të mbjellë dhe korrur dhe mund të planifikojnë në përputhje me rrethanat. Këto vlerësime të kohës bazohen në llojet e të korrave dhe disponueshmërinë e makinerive si dhe në burimet njerëzore. Fermerët marrin parasysh tendencat e kaluara të kushteve të motit dhe lagështisë për të vendosur se kur të fillojnë mbjelljen. Për më tepër, fermerët duhet të vlerësojnë kohën e mbetur deri në korrje duke llogaritur ditët e shkallës së rritjes. Kjo është matja e njësive të nxehtësisë që i nevojiten impiantit për të arritur pjekurinë e plotë. Ai gjithashtu përbën pjekjen e të korrave. Duhet bërë një përafrim se sa ditë kanë mbetur derisa të korrat të jenë gati për t’u korrur. Disa proçese ndikojnë në këtë llogaritje, siç është tharja e të korrave dhe mund të ndryshojnë numrin e ditëve të shkallës së rritjes.
Fermerët duhet të marrin në konsideratë të gjitha aspektet e veprimtarisë së tyre bujqësore në mënyrë që ta bëjnë atë të suksesshëm. Fermerët krijojnë sisteme matematikore të ekuacioneve dhe pabarazive për t’i ndihmuar ata të marrin vendime se cilat kultura të mbjellin në cilat fusha. Ky sistem organizimi zakonisht quhet programim linear. Kufizimet e bujqësisë mund të përfshijnë kostot e farës, punës, kohës, sigurimit të të korrave, makinerive, kimikateve / plehrave etj. Prodhuesit blegtoral përdorin gjithashtu programim linear kur pregatisin ushqimin për bagëtinë. Një shumëllojshmëri përbërësish përzihen së bashku për të krijuar ushqimin dhe prodhuesit duan kombinimin më ushqyes të përbërësve që është gjithashtu me kosto efikase. Ekzistojnë gjithashtu formula që ilustrojnë marrëdhëniet midis lagështisë relative, kohës dhe përmbajtjes së lagështirës që përdoren nga fermerët për të vlerësuar kohën e tharjes para balsimit të jonxhës.
Ashtu si në çdo biznes tjetër, një fermer duhet të kuptojë shifrat matematikore nëse ai do të drejtojë fermën me synimin për të rritur fitimin. Nëse keni si qëllim maksimizimin e fitimit të fermës tuaj, duhet të kuptoni se çfarë thonë shifrat matematikorë për financat tuaja, për motin, për produktivitetin nga fuqia juaj punëtore, për sezonin, tregun etj. Dallimi midis fitimit dhe humbjes në një kompani apo fermë është aftësia e personit përgjegjës për të kuptuar matematikën dhe për të marrë vendimet e duhura. Nëse dini matematikë, mund të zgjidhni se sa nga të korrat do të mbulojnë kostot dhe sa nga të korrat do shërbejnë si fitim neto ose sa përqind fitoni për çdo korrje. Ju duhet të përdorni matematikën për të përmbledhur të ardhurat totale në një vit dhe të jeni gati për sezonin e ardhshëm të mbjelljes.
Mbajtja e llogarive tuaja bankare dhe të tjera – debitorët (njerëzit që na kanë borxh) dhe kreditorët (njerëzit të cilëve u kemi borxh para – me fjalë të tjera, llogaritë që duhet të paguajmë), bazohet mbi disa koncepte shumë elementarë të matematikës.
Fakulteti i Ekonomisë dhe Agrobiznesit
Departamenti Matematikë dhe Informëtikë
Msc. Anjeza Bekolli
Msc. Albana Boçi
