5 dhjetori festohet si Dita Botërore e Tokës për të rritur ndërgjegjësimin për rëndësinë e tokës së shëndetshme dhe ruajtjen e jetës në Tokë. Data u zgjodh për të nderuar H.M. Mbreti Bhumibol Adulyadej, Mbreti i ndjerë i Tajlandës, i cili ishte një avokat i fortë për menaxhimin e qëndrueshëm të tokës. Data shënon ditëlindjen e tij dhe njeh kontributin e tij të rëndësishëm në shkencën e tokës dhe iniciativat për menaxhimin eqëndrueshëm të burimeve natyrore.
Festimi i Ditës Botërore të Tokës u propozua nga Unioni Ndërkombëtar i Shkencave të Tokë (IUSS) në vitin 2002 dhe më vonë u mbështet nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqimin dhe Bujqësinë (FAO). Në vitin 2013, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara caktoi zyrtarisht 5 dhjetorin si Ditën Botërore të Tokës.
Ky respekt thekson rolin kritik të tokës në garantimin e sigurisë ushqimore, kontrollin e ndryshimeve klimatike, mbështetjen e biodiversitetit dhe ruajtjen e shëndetit të përgjithshëm të ekosistemeve natyrore. Çdo vit, ngjarja fokusohet në një temë specifike për të adresuar sfidat e lidhura me tokën dhe për të inkurajuar praktikat e qëndrueshme.
Këtë vit, tema është, “Të Kujdesemi për Tokën: Mat(Analizo), Monitoro, Menaxho,” është një kujtesë dhe një thirrje për veprim. Ajo thekson se toka nuk është një burim i pafundmë – pa një kujdes aktiv, shëndeti i saj është i cenueshëm nga degradimi dhe erozioni. Sot, tokat tona përballen me presione të paprecedenta si nga degradimi, erozioni, ndotja dhe në zonat e bujqësisë intensive nga mbipërdorimi – kërcënime që dobësojnë aftësinë e tokës për të mbështetur ekosistemet, për të ruajtur karbonin dhe për të mbështetur jetën bimore.
Toka mund të duket e thjeshtë, por është tepër komplekse – një sistem dinamik që ofron ushqim, ruan ujin, mbështet biodiversitetin dhe madje rregullon klimën tonë. Toka nuk është thjesht një burim; është një lidhje jetësore që na bashkon me njëri-tjetrin.
Degradimi dhe erozioni i tokës largojnë shtresën pjellore të tokës, duke ndikuar në prodhimin bujqësor dhe në biodiversitet. Kur shtresa e sipërme e tokës humbet nga erozioni, mund të duhen qindra vjet për të rigjeneruar atë në mënyrë natyrale. Ndotja e tokës nga metalet e rënda, pesticidet dhe mbetjet industriale çon në një rrezik për ekosistemet dhe shëndetin e njeriut. Substancat ndotëse mund të depërtojnë në ujin e nëntokës, të ulin prodhimin e bimëve dhe të dëmtojnë organizmat që janë thelbësorë për pjellorinë e tokës.
Megjithatë, ka shpresë. Përmes përpjekjeve të përbashkëta, mund të punojmë për restaurimin, përmirësimin dhe shëndetësimin e tokës. Duke i dhënë përparësi praktikave të qëndrueshme, duke adoptuar teknologji të avancuara dhe duke mbështetur politika që inkurajojnë shëndetin e tokës, mund të luftojmë ndotjen, të rehabilitojmë tokat e degraduara dhe të rikthejmë shërbimet e domosdoshme që të kemi tokatë shëndetshme.
“Të kujdesemi për tokën” nuk është thjesht një frazë – është një thirrje për veprim. Për t’u kujdesur për tokën, së pari duhet të matim (analizojmë) cilësinë e saj, duke kuptuar treguesit që tregojnë gjendjen e saj. Më pas, duhet të monitorojmë këta tregues në mënyrë të vazhdueshme, duke qëndruar vigjilentë për të adresuar sfidat që shfaqen. Dhe, së fundmi, duhet të menaxhojmëtokën në mënyrë të qëndrueshme, duke praktikuar menaxhim të përgjegjshëm që ruan pjellorinë, biodiversitetin dhe qëndrueshmërinë e saj.
Dita Botërore e Tokës është një mundësi për t’u bashkuar, për të ndarë njohuri dhe për të diskutuar praktika inovative për menaxhimin e tokës. Është një mundësi për të shprehur përkushtimin për mbrojtjen e tokës përmes shkencës, politikës dhe angazhimit të komunitetit. Çdo veprim që ndërmarrim – qoftë në politikë, bujqësi apo në jetën e përditshme – mund të ketë një ndikim të qëndrueshëm në shëndetin e tokës dhe, si rrjedhojë, në të gjitha format e jetës në Tokë.
Ndërsa angazhohemi në diskutimet dhe aktivitetet në mbrojtje të tokës, duhet të përqafojmë këtë temë – Mat, Monitoro, Menaxho– me mendje të hapur dhe me një qëllim të përbashkët. Le të hedhim gjithashtu një vështrim përpara drejt hapave që mund të ndërmarrim për të mbështetur shëndetin e tokës.
Së pari, të përmirësojmë menaxhimin e tokës: Praktikat e qëndrueshme bujqësore, si qarkullimi i bimëve, mbulimi i tokës dhe reduktimi i punimeve, janë thelbësore për mbrojtjen e strukturës dhe pjellorisë së tokës. Mbështetja për këto praktika mund të zvogëlojë erozionin, të përmirësojë mbajtjen e lagështisë dhe të krijojë toka më të shëndetshme.
Së dyti, të avancojmë restaurimin ose rehabilitimin e tokës: Për tokat e ndotura dhe të degraduara, teknikat si fitorehabilitimi, biorehabilitimi dhe përmirësuesit e tokës mund të ndihmojnë në rikthimin e shëndetit të saj. Rritja e financimeve për projekte rehabilitimi dhe sigurimi i këtyre zgjidhjeve do të ndihmojnë në rehabilitimin e tokave të dëmtuara ose degraduara dhe mbrojtjen e ekosistemeve.
Së treti, të përmirësojmë monitorimin dhe kërkiminshkencor: Investimi në mbledhjen e të dhënave të tokës, monitorimi satelitor dhe kërkimi shkencor na ndihmon të vlerësojmë shëndetin e tokës më saktë. Teknologjitë si sensorët e tokës dhe vrojtimi në distancë ofrojnë njohuri të paçmueshme, duke na lejuar të zbulojmë dhe t’i përgjigjemi rreziqeve më efektivisht.
Së katërti, të forcojmë politikat dhe ndërgjegjësimin: Ruajtja efektive e tokës mbështetet në politika të forta për mbrojtjen e saj nga mbipërdorimi, kontrolli i ndotësve dhe promovimi i bujqësisë së qëndrueshme. Rritja e ndërgjegjësimit të publikut për rëndësinë e tokës mund të frymëzojë komunitetet të veprojnë.
Së fundi, të forcojmë partneritetet: Bashkëpunimi mes sektorëve – nga qeveritë lokale dhe OJQ-të te komuniteti shkencor dhe sektori privat – do të amplifikojë përpjekjet tona. Duke punuar së bashku, mund të bashkojmë burimet, të ndajmë njohuritë dhe të sjellim ndryshime me ndikim të madh në shëndetin e tokës.
Dita Botërore e Tokës është gjithashtu një mundësi për të përkushtuar veten ndaj këtyre veprimeve, duke punuar për të ruajtur shëndetin e tokës për brezat e ardhshëm. Të gjithë duhet të reflektojmë mbi mënyrat se si mund të realizojmë këta hapa për ta bërë shëndetin e tokës një përparësi në punën dhe jetën tonë të përditshme.
Prof Dr. Ferdi BRAHUSHI
Përgjegjës i Departamentit të Mjedisit dhe Burimeve Natyrore
Fakulteti i Bujqësisë dhe Mjedisit
Universiteti Bujqësor i Tiranës
Foto ilustruese për Ditën Botërore të Tokës 2024, që pasqyron rëndësinë e shëndetit të tokës, biodiversitetit dhe bujqësisë së qëndrueshme
