Shqipëria është një nga prodhuesit kryesorë të bostanoreve në rajon. Ajo ka një traditë të gjatë dhe një avantazh të fortë në prodhimin e shalqirit/bostanoreve, faktor që lidhet edhe me kushtet klimatike. Ky sektor ka qenë një nga sektorët e parë agroushqimorë në të cilin Shqipëria ka arritur një bilanc tregtar strukturor pozitiv. Prodhimi i shalqirit ka mbetur i qëndrueshëm, në rreth 250 000 tonë/vit që nga vitet 2000, megjithëse vërehen luhatje çdo vit. Eksportet e shalqirit janë rritur ndjeshëm gjatë viteve të fundit; nga të papërfillshme në vitin 2000 (rreth 28 000 USD) në mbi 4,5 milionë USD gjatë viteve të fundit, ndërkohë që për sasitë e importuara ka ndodhur e kundërta. Në kontekstin e orientimit drejt eskporteve për këtë zinxhir vlere, ekziston nevoja për investime që kanë si synim përmirësimin e cilësisë dhe standardeve të produktit.
Zinxhiri i vlerës së shalqirit/bostanoreve konsiderohet një sektor me përparësi duke patur parasysh potencialin për eksport të tyre. Të dhënat bëhen me dije nga studimi i kryer nga ekspertë të Programit të Mbështetjes së Agrobiznesit Shqiptar (AASF), i cili është një program i financuar dhe zhvilluar nga BERZH-i (Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim) në bashkëpunim dhe me mbështetje nga qeveria shqiptare, i cili ka nisur aktivitetin në vitin 2016. AASF siguron qasje në financa për sektorin e agrobiznesit në dy mënyra: Linjë kredish dhe/ose shpërndarjen e riskut të portofolit për institucionet mikrofinanciare (IMF) dhe bankat.
Ky studim evidenton se ka disa mundësi për institucionet financiare për financimin e investimeve në sektor. Tunelet e ulëta për prodhimin e shalqirit përbëjnë investimin tipik dhe kryesor në zinxhirin e vlerës së shalqirit. Duke parë kushtet e ofertës (ka ende sipërfaqe të disponueshme për investime në tunele të ulëta) dhe të kërkesës (kërkesë e qëndrueshme për eksport), institucionet financiare mund të marrin në konsideratë mbështetjen për tunelet e ulëta (sistemi i ujitjes, plastmasi dhe artikuj të tjerë). Serrat përfaqësojnë një mundësi interesante financimi, veçanërisht në zonën e Divjakës (por jo vetëm) duke pasur parasysh nivelin e lartë të fitimit; të ardhurat deri në tre cikle prodhimi në Divjakë. Ambientet frigoriferike nevojiten për të ruajtur cilësinë e frutit në rast eksporti drejt shteteve të BE-së me të ardhura të larta. Pavarësisht mendimit të përhapur se ambientet frigoriferike nuk nevojitet në rastin e ruajtjes së bostanoreve duke pasur parasysh praktikën e sinkronizuar të grumbullimit dhe shitjes, blerësi porosit produktin që dëshiron, e merr produktin dhe zakonisht e eksporton atë brenda një dite. Ekspertët mendojnë se shalqiri mund të ruhet për 2 deri në 3 javë në një temperaturë prej 100-130C, dhe pjepri 70-100C, ndërkaq financimi në dhomat e ftohjes për eksportuesit e shalqirit mund të përbëjë një mundësi për institucionet financiare.
Studimi del në konkluzionin se ekziston mundësia për financimin e zinxhirit të vlerës, veçanërisht në rastin kur blerësit janë edhe furnizues të inputeve. Me qëllim që “të kontrollojë” kultivarin e përshtatshëm për eksport dhe cilësinë e fidanit, eksportuesit-furnizues të fidanave u intereson që të krijojnë një marrëdhënie më të qëndrueshme me fermerin duke i ofruar atij fidanët, të cilët fermeri i paguan në momentin që dorëzon produktin. Në këtë rast, eksportuesi mund të luajë rolin e një agjenti bankar për institucionet financiare për të arritur aktorë të tjerë që përndryshe do të ishte e vështirë të arriheshin.
Zinxhiri i vlerës i bostanoreve konsiderohet si sektor me përparësi për qeverinë shqiptare bazuar në potencialin për eksport- sektori është përfshirë në të gjitha skemat e mbështetjes financiare publike, duke përfshirë skemat e fundit të mbështetjes. Politika aktuale për grante të pjesshme ka implikime të rëndësishme për institucionet financiare. Ata kanë mundësinë për të financuar investimet për investimin e 100% të shumës, nga e cila 50% mund të jetë kredi afatshkurtër (pjesa që rimbursohet nga granti pas përfundimit të investimit) dhe 50% kredi afatgjatë për pjesën që duhet të paguhet nga përfituesi.
AASF
https://aasf.com.al/
