Ç’është një analizë urine?
Analiza e urinës është një test rutinë që tregon vetitë fizike dhe kimike të urinës. Përdoret kryesisht për të vlerësuar shëndetin e veshkave dhe sistemit urinar, por jo vetëm. Nëpërmjet analizës së urinës gjithashtu mund të zbulohen probleme në sistemet e organeve të tjera dhe janë të rëndësishme për diagnostikimin e sëmundjeve metabolike siç është diabeti mellitus. Në urinë pasqyrohen shumica e ndryshimeve që ndodhin në organizëm por edhe shumica e ndryshimeve dhe patologjive me interes klinik të drejtpërdrejtë, gjejnë pasqyrimin e tyre të plotë në treguesit urinarë. Për këtë arsye, shumë devijime të treguesve që në plazmën apo serumin e gjakut pasqyrohen dobët, mund të ekzaminohen dhe përcaktohen në urinë. Testi është një test i vlefshëm si për kafshët e shëndetshme ashtu edhe për ato të sëmura dhe duhet të përfshihet në çdo vlerësim gjithëpërfshirës të shëndetit të kafshës.
Mënyrat e kampionimit të urinës
Ekzistojnë tre mënyra kryesore për të mbledhur urinën tek macet dhe qentë.
Marrja direkt në fshikëzën e urinës (Cistocenteza). Përdoren age dhe shiringa sterile. Shiringa kalon përmes murit të barkut në fshikëzën e mbushur me urinë dhe urina tërhiqet direkt në shiringën sterile. Avantazhi i cistocentezës është se urina nuk është e kontaminuar nga agjentë të ndryshëm infektivë të traktit të poshtëm urinar.
Ky lloj kampioni është ideal për vlerësimin e fshikëzës dhe veshkave dhe për zbulimin e infeksioneve bakteriale. Disavantazhet e cistocentezës, janë se metoda është pak më invazive se metodat e tjera, është e dobishme vetëm nëse fshikëza e kafshës është e mbushur dhe është e vështirë të bëhet në qen dhe mace që janë të irrituar. Megjithatë kjo metodë kërkon precision dhe saktësi dhe duhet realizuar nga specialistë me përvojë për të eleminuar riskun për pacientin.
Kateterizimi: Kateterizimi siguron një kampion steril por është një procedurë e vështirë dhe me rrezik për pacientin, e dhimbshme dhe kërkon personel të kualifikuar. Teknika e kateterizimit duhet të realizohet saktë për të shmangur kontaminimit të kampionit të urinës. Realizohet nëpërmjet kateterit steril i cili kalon nga uretra në fshikëzën e urinës. Nëpërmjet një shiringe sterile të lidhur me kateterin, urina tërhiqet nga fshikëza në shiringë. Teknika është më pak invazive sesa cistocenteza. Kateterizimi shkakton acarim të lehtë në uretër dhe mund të bartë baktere nga uretra në fshikëz.
Urinimi i lirë: Në klinikën praktike një urinim të lirë të kafshës mund ta stimulojë specialisti ose tekniku i klinikës. Marrja natyrale e kampionit siguron një kampion të konsideruar jo plotësisht steril dhe mund të realizohet me dy mënyra ose zbrazje e vullnetshme e fshikëzës ose zbrazje si rezultat i presionit që ushtrohet me dorë. Nuk rekomandohet mbledhja e mililitrave të parë të urinës. Gjithashtu duhet bërë kujdes që të shmanget në maksimum kontaminimi i kampionit nga mikroorganizmat e pranishme në rrugët urinare.
Si grupohen analizat e urinës?
Ekzaminimet e urinës mund të grupohen në:
- Ekzaminimet e urinës në bazë të karakteristikave fizike (aparencës)- Ngjyra – Qartësia – Volumi
- Matja e dendësisë (pasha specifike)
- Matja e pH (pehashit) dhe treguesve kimikë të urinës.
- Ekzaminimi i qelizave dhe materialit të ngurtë të pranishëm në urinë duke përdorur sedimentin e urinës dhe vzhgimin në mikroskop të tij.
Çfarë nënkuptojmë me ndryshimet në ngjyrë dhe turbullira?
Urina normale është e verdhë e zbehtë në qelibar dhe në përgjithësi është e qartë deri pak me hije.
- Urina që është e verdhë e errët, zakonisht na sinjalizon që kafsha ka nevojë për të marrë sasi më të mëdha uji.
- Urina që është shumë e verdhë e zbehtë ose e qartë tregon se kafsha merr sasi të tepërta uji dhe urinon shpesh; kjo mund të sinjalizojë sëmundjen themelore të veshkave ose një çrregullim që ndërhyn në aftësinë e kafshës për të kaluar urinë të koncentruar.
- Urina që është çdo ngjyrë tjetër përveç të verdhë (për shembull portokalli, e kuqe, kafe ose e zezë) mund të përmbajë substanca që nuk gjenden normalisht në urinën e kafshëve të shëndetshme dhe mund të pasqyrojë dëmtimin ose sëmundjen bazike.
Çfarë nënkuptojmë me rritje e turbullirës ose prania e hijeve në urinë
Prezencë e qelizave ose materiale të tjera të ngurta (kripra, kristale etj) në urinë bëjnë që urina të ketë pamje të turbullt ose të ketë hijëzime në të. Ekzaminimi i sedimentit do të përcaktojë se çfarë është e pranishme dhe nëse është e rëndësishme. Rritja e turbullirës në urinë zakonisht shoqërohet me praninë e gjakut, qelizave inflamatore, kristaleve, mukusit etj.
Çfarë është pesha specifike dhe si na ndihmon për dedektimin e sëmundjeve të ndryshme?
Pesha specifike, ndryshe quhet/është densiteti i urinës. Një nga punët e veshkës është që të mbajë sasinë e ujit në organizëm në nivelin e duhur. Nëse uji është me tepricë në organizëm, veshkat lejojnë që tepricën ta kalojnë në urinë dhe urina bëhet më e holluar (pesha specifike më e ulët); nëse sasia e ujit në organizëm është e pakët, atëherë veshkat reduktojnë eliminimin e ujit nga organizmi, për rrjedhojë urina bëhet më e koncentruar (pesha specifike më e lartë). Vlerat normale të peshës specifike të urinës në qen janë 1.015 – 1 045 dhe mace 1.020 – 1.040.
Ώ. Ulja e peshës specifike në përgjithësi klinikisht ndeshet në raste të tilla si: nefrite intersticiale kronike (pamundësia e veshkës për të rithithur ujin), gjendje të uremisë në organizëm, mosfunksionim normal i tubulave renale, futje intensive të ujit dhe të lëngjeve dhe është shpeshherë edhe kongjenitale.
Ώ. Rritja e peshës specifike të urinës në përgjithësi klinikisht shoqëron; nefritet intersticiale akute, istitet,- diabetin sheqeror, temperaturën e lartë të shoqëruar me ethe, pamjaftueshmërinë tubulare renale, sëmundje të glomerulave, etj.
Çfarë është pH i urinës dhe pse matet?
PH është madhësi e përqëndrimit të joneve të hidrogjenit në një solucion. Aftësia e veshkës për të kryer funksione të balancës acido-bazike reflektohet në pH e urinës. Pehashi mund të ndryshojë me dietën, por gjithashtu mund të sinjalizojë praninë e infeksionit ose sëmundjeve metabolike. Urina normale tek macet dhe qentë varion nga aciditeti i lehtë në atë alkalin pra 6-7. Ekstreme në pH të urinës përtej këtij kufiri ka më shumë të ngjarë të shoqërohen me sëmundje. Përcaktimi i pH të urinës bëhet me pehazhmetër, letrat e lakmuesit ose me përdorimin e testeve të shpejtë. Shkak i rritjes së aciditetit të urinës në qen dhe mace mund të jenë gjendjet e urisë, kur kafshët kanë ethe, gjatë transportit etj. Shkak i alkalozave të urinës mund të jenë cistitet katarrale, mbetjet e urinës (retencio) dhe alkalozat metabolike.
Si kryhet analiza kimike e urinës?
Përcaktimi i treguesve kimikë në urinë bëhet me metoda kimike ose testet dipstick. Një kit dipstick mund të përcaktojë një tregues të vetëm ose disa tregues njëkohësisht. Çdo dipstick përmban zona me reagentë të ndryshëm. Rënia në kontakt me urinën shkakton ndryshimin e ngjyrës në zonë. Ngjyra e përftuar nga rënia në kontakt me urinën krahasohet me ngjyrën e standartit dhe kështu përcaktohet në mënyrë cilësore treguesi konkret. Këto metoda janë të thjeshta, sigurojnë rezultate të shpejta por nuk janë në gjendje të bëjnë përcaktime të sakta sasiore të treguesve të urines.
Cilët janë substancat që identifikohen nga analiza kimike e urinës?
Nëpërmjet analizës së urinës jemi në gjendje të identifikojmë substanca të tilla si proteinat, glukozën, acidin urik, urobilonogjenin, ketonet, bilirubinën etj.
Ʊ. Prezenca e proteinave në urinë quhet proteinuria. Në qen dhe mace rastet e këtij treguesi i ndeshim në dëmtime të rënda të veshkave, temperaturat e larta, ushtrimet fizike të sforcuara, gjendje stresi, barsëri, infeksionet, glomerulonefritet etj.
Ʊ. Glukoza (sheqeri). Glukoza nuk duhet të jetë e pranishme në urinën e maceve dhe qenve të shëndetshëm. Prania e sasive të mëdha të glukozës zakonisht tregon se kafsha ka diabet mellitus. Sasi të vogla të glukozës në urinë mund të gjenden në sëmundje të veshkave.
Ʊ. Ketonet. Ketonet shfaqen në urinë sa herë që trupi zbërthen sasi të tepërta të yndyrës së depozituar për të plotësuar nevojat e tij për energji. Kjo ndodh më shpesh në diabet mellitus, por mund të gjendet edhe tek kafshët e shëndetshme gjatë urisë të tejzgjatur.
Ʊ. Gjaku. Gjaku në urinë zakonisht tregon se ka gjakderdhje diku në sistemin urinar. Ndonjëherë kjo është për shkak të mënyrës së mbledhjes së mostrës, për shembull, sasi të vogla gjaku gjenden shpesh në mostrat e mbledhura me cistocentezë ose kateterizim. Gjaku në urinë shoqërohet dhe me sëmundje të tilla si infeksion bakterial, gurë në fshikëz, trauma ose kancer, kështuqë nëse gjaku në urinë nuk duket të jetë për shkak të metodës së marrjes së mostrës, rekomandohet hetim i mëtejshëm.
Ʊ. Bilirubina dhe Urobilinogjeni. Bilirubina nuk gjendet në urinën e maceve të shëndetshme, por mund të gjendet në sasi të vogla në urinën e qenve të shëndetshëm. Sasitë jonormale të bilirubinës dhe urobilinogjenit në urinë shoqërohen me sëmundje të mëlçisë, shkatërrim të qelizave të kuqe të gjakut (të quajtur hemolizë) dhe obstruksione (dëmtim) të rrugëve biliare.
Pse të ekzaminoni sedimentin e urinës?
Sedimenti i përftuar nga centrifugimi i urinës dhe i shtresëzuar në fund të tubit na shërben për të vlerësuar praninë e qelizave të gjakut, kristalet, bakteret dhe qelizat e indeve nga pjesë të traktit urinar.
Qelizat e kuqe të gjakut në sasi të vogël mund të jenë si rrjedhojë e dëmtimit nga cistocenteza ose kateterizimi, por prezenca në numër të rritur mund të jetë si pasojë e prezencës së gurëve në fshikëz, infeksionit, probleme të koagulimit, trauma, kancer, etj.
Qelizat e bardha te gjakut në numër të rritur në urinë tregojnë për inflamacion në sistemin urinar. Inflamacioni është shpesh dytësor ndaj infeksionit bakterial.
Bakteret; Prania e baktereve dhe qelizave inflamatore në sediment tregon se ka të ngjarë të ketë infeksion bakterial të traktit urinar.
Kristalet; Prezenca e kristaleve në urinë ka vlerë diagnostike për përcakimin e balancës acido-bazike, përcaktimin e pH të urinës dhe të gjendjes funksionale të veshkës. Në disa raste formohen si pasojë e ruajtjes për një kohë të gjatë të kampionit duke e mbajtur në mjedis të ftohtë ose dhe nga përdorimi i disa lloje medikamentesh. Prandaj është e rëndësishme të përsëritet analiza e urinës për të vërtetuar apo saktësuar origjinën e kristaleve.
Qelizat në urinë; Një numër i shtuar i qelizave në urinë shpesh shihen në mostrat e mbledhura me kateter. Qelizat epiteliale rrjedhin nga uretra, ueterët dhe pelvisi i veshkave. Gjetja në numër të madh në urinë ka një rëndësi diagnostike. Qelizat tubulare renale janë qeliza të vogla të rrumbullakta dhe prania e tyre në urinë tregon degjenerim aktiv të tubulave të veshkave.
Dr. Jetmira Abeshi
Departamenti i Moduleve Paraklinike, Fakulteti i Mjekësisë Veterinare, UBT.
